Giảm đau, thay đổi tâm trạng (cảm giác phởn phơ, có thể chuyển thành vô tình, lãnh cảm hay bồn chồn khó chịu), suy hô hấp, ngủ gà ngủ gật, nói năng không rõ ràng, chậm tâm thần vận động, mất khả năng suy xét, thiếu trí nhớ, kém tập trung.
CÁC CHẤT GÂY ĐÊ MÊ (STUPEFIANTS) (OPIATES)
(Trung tâm Điều dưỡng & Cai nghiện Ma túy Thanh Đa biên soạn)
A. ĐẶC TÍNH CHUNG:
Opiate là thuật ngữ chung để chỉ:
+ Các loại Ancaloit cây thuốc phiện, Codeine, Morphine,…
+ Các chất ma túy bán tổng hợp từ cây thuốc phiện: Diacetylmorphine (Heroine) Hydromorphine – Oxycodon,…
+ Các loại ma túy tổng hợp: Methadone, LAAM, Buprenorphine,…
TÁC DỤNG DƯỢC LÝ:
* Giảm đau, thay đổi tâm trạng (cảm giác phởn phơ, có thể chuyển thành vô tình, lãnh cảm hay bồn chồn khó chịu), suy hô hấp, ngủ gà ngủ gật, nói năng không rõ ràng, chậm tâm thần vận động, mất khả năng suy xét, thiếu trí nhớ, kém tập trung.
* Dùng lâu ngày sẽ gây hiện tượng tăng liều, biến đổi đáp ứng thần kinh gây ra hiện tượng “tăng kích thích hưng phấn hồi phát”.
* Nếu đột nhiên ngưng sử dụng các chất trên sẽ bị hội chứng cai gồm các biểu hiện (vã ma túy, lo âu, bồn chồn, mất ngủ, buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy, ngáp vặt, đổ mồ hôi, đau nhức và co rút cơ, cảm giác giòi bò trong xương,…).
B. PHÂN LOẠI:
I. CÁC LOẠI TỪ CÂY THUỐC PHIỆN:
Được điều chế và sử dụng dưới nhiều hình thức:
1. THUỐC PHIỆN: là một hỗn hợp thô do nhựa tiết từ những vết rạch trên quả thuốc phiện trong nhựa quả khô cây thuốc phiện có hơn 25 loại Alcaloid trong đó Morphine chiến 10%, Codeine 0,5%, Narceine 0,3%, Theloine 0,2%, Papaverine 0,8%, Narcotine 6%.
2.THUỐC PHIỆN SỐNG: ngoài nhựa quả anh túc còn có lẫn cả vỏ quả thuốc phiện khi thu hoạch.
Thuốc phiện sống màu nâu đen, để lâu ngày hóa cứng thành từng cục, dễ vỡ. Thuốc phiện sống được chế biến dưới nhiều hình thức khác nhau.
+ Thành từng cục nhựa cứng, màu nâu sẫm.
+ Nhựa được bọc lại bằng lá cây và gói bằng giấy nilon.
+ Cách dùng: hút, nhai, nuốt.
+ Liều dùng: Trung bình 5 -10 gram (nhai, nuốt).
3. THUỐC PHIỆN CHÍN: đun thuốc phiện sống với nước trong nhiều giờ; bỏ tạp chất rồi cô đặc lại.
- Thuốc phiện chín màu nâu đen, có nhiều hình thù khác nhau.
- Xe thành từng điếu như điếu thuốc lá. Tên thường gọi là Sukhteh hay Chamdu.
- Cách dùng: hút
4. SÁI THUỐC PHIỆN: là phần thuốc còn đọng lại trong điếu sau khi hút. Sái thường được cất dành khi thiếu sẽ sử dụng.
5. RẠ THUỐC PHIỆN: sau khi lấy xong nhựa thuốc phiện, phần còn lại cây thuốc phiện sẽ được sấy khô.
6. CAO RẠ THUỐC PHIỆN: sản phẩm thu được sau khi xử lý rạ thuốc phiện.
7. THUỐC PHIỆN Y TẾ: là thuốc phiện sau khi đã qua các khâu chế biến cần thiết, dùng vào mục đích y tế.
Cách sản xuất: tán nhỏ thuốc phiện, sấy khô ở 600C.
Thuốc phiện ý tế là một loại bột màu vàng hay màu đỏ.
Sản xuất dưới dạng: bột, viên nén, xirô.
8. MORPHINE THÔ: là cancaloit chiết từ nhựa thuốc phiện hay cả cây thuốc phiện.
Morphin thô là một loại bột mịn từ màu trắng đục đến màu nâu sẫm ép thành từng bánh hay dưới dạng viên nén.
9. MORPHINE Y TẾ: được tinh chế từ cây thuốc phiện, sử dụng làm thuốc giản đau, ức chế thần kinh trung ương và gây ngủ. Morphine bị lạm dụng ở nhiều nơi trên Thế giới.
Morphine khuếch tán chậm qua hàng rào máu não, do đó khi tiêm Morphine qua tĩnh mạch phải mất khoảng 5 phút sau mới có tác dụng trên hệ thần kinh Trung ương.
II. CÁC CHẤT BÁN TỔNG HỢP TỪ CÂY THUỐC PHIỆN: HEROINE
Là chất ma túy dạng thuốc phiện được bán tổng hợp từ Morphine. Tên hóa học của Heroine là Diacethylmorphine. Heroine là loại ma túy được bán tổng hợp từ thuốc phiện, được sử dụng phổ biến ở nhiều nơi trên Thế giới vì giá thành tương đối rẻ, tác dụng mạnh, được sử dụng dưới nhiều hình thức (hút, hít, chích) là chất dễ tan trong nước để tiêm chích, xâm nhập vào máu, não nhanh.
Liều trung bình người nghiện heroine thường dùng là 5 – 15 mg nhưng cũng có khi lên đến 250 mg/ 1 ngày.
Heroine được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau:
1. HEROINE MÀU TRẮNG (Bạch phiến): tồn tại dưới dạng muối Diamorphine Hydrochloride dễ tan trong nước và thường được sử dụng để tiêm chích. Heroine trắng có nguồn gốc ở khu vực Đông Nam Á. Được phân loại theo độ tinh khiết.
2. HEROINE MÀU HỒNG (Hồng phiến): có pha lẫn bột cafeine. Có nhiều ở các quốc gia khu vực Đông Nam Á.
3. HEROINE MÀU NÂU: thường ở dạng Bazơ do đó có thể dùng để hút hay hít. Heroine màu nâu không thể tiêm chích được. Muốn tiêm chích phải chuyển hóa thành dạng muối bằng cách cho thêm acid. Do đó người sử dụng thường cho thêm chanh ép, vitamin C để nó hòa tan trong nước và có thể tiêm chích dễ dàng.
Heroine màu nâu có nhiều ở Affanistan, Iran, Pakistan hay Thổ Nhĩ Kỳ.
4. HEROINE HẮC ÍN: là Heroin thô, sản xuất tại Mehico, Heroine hắc ín có màu gần đen, dạng quánh hoặc rắn, có mùi chua, dễ tan chảy ở nhiệt độ cao hay độ ẩm cao.
III. CÁC CHẤT TỔNG HỢP:
1. METHADONE: là một loại thuốc á phiện tổng hợp dùng để điều trị duy trì cho các người nghiện thuốc phiện. Thời gian bán hủy khá dài, chỉ cần dùng mỗi ngày một lần dưới sự giám sát chắt chẽ. Đây là phương pháp điều trị nghiện chất á phiện rất phổ biến ở các nước phát triển.
Kết quả thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên và nghiên cứu quan sát cho thấy phương pháp duy trì bằng Methadone đã cắt giảm được tỷ lệ sử dụng Heroine, tỷ lệ phạm tội, cũng như giảm bớt các hành vi nguy cơ liên quan đến tiêm chích ma túy và tỷ lệ tử vong sớm ở các đối tượng nghiện chất á phiện.
2. LAAM: là chữ viết tắt tên hóa học của chất levo-alpha-acetyl-methadol. LAAM là một chất chủ vận á phiện tổng hợp (giống methadone) thuộc dòng moosoocphin. Chât này được nghiên cứu rất nhiều vào thập niên 1970 để thay thế cho Methadone vì có ưu điểm chính là tác dụng lâu hơn, nhờ đó người bệnh chỉ phải dùng thuốc sau 48 đến 72 tiếng đồng hồ như đối với Methadone.
3. BUPRENORPHIN: hỗn hợp chất đồng vận với chất đối vận á phiện dùng trong điều trị thay thế cai nghiện thuốc phiện như Methadone. Đây là một loại thuốc giảm đau được sử dụng để điều trị ngắn hạn các triệu chứng đau đớn ở người nghiện. Hỗn hợp tác dụng kiểu á phiện với tác dụng phong bế giúp cho Buprenorphin sử dụng khá an toàn không gây quá liều so với các loại á phiện tinh khiết.
