TRẠNG THÁI KÍCH ĐỘNG

TS. Nguyễn Trọng Đạo – Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103

1. NGUYÊN NHÂN

Say rượu, say ma túy.
Cai rượu, cai ma túy.
Bệnh tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc (hưng cảm và trầm cảm), động kinh, chậm phát triển tâm thần.

2. TRIỆU CHỨNG

Kích động ngôn ngữ: Kích động ngôn ngữ là tình trạng hưng phấn ngôn ngữ vô cùng mạnh mẽ, không thể kiểm soát. Bệnh nhân la hét, chửi bới, gào thét.

Tư duy phi tán: nói chưa hết chuyện này đã chuyển sang chuyện khác (hưng cảm).
Tư duy lập lại: chỉ trả lời một nội dung cho tất cả các câu hỏi. Ví dụ hỏi bệnh nhân: anh tên là gì, bệnh nhân trả lời: tôi tên là Nam; hỏi: anh bao nhiêu tuổi? trả lời: tôi tên là Nam; hỏi: anh làm nghề gì? trả lời: tôi tên là Nam. Tư duy kiên định trong kích động căng trương lực.
Tư duy lặp lại: bệnh nhân lặp lại câu hỏi mà ta đặt cho. Ví dụ một bệnh nhân có tư duy lặp lại như sau: hỏi: anh tên là gì? trả lời: anh tên là gì? hỏi: anh bao nhiêu tuổi? trả lời: anh bao nhiêu tuổi? Tư duy lặp lại trong kích động căng trương lực.

Kích động vận động: Kích động vận động là tình trạng hưng phấn vận động quá mức, không thể kiểm soát. Bệnh nhân có các hành vi đập phá, đốt nhà, đánh người, giết người. Kích động vận động ở bệnh nhân trầm cảm thể hiện bằng các hành vi rất nguy hiểm như tấn công người khác, giết người, đốt nhà. Họ tỏ ra rất lạnh lùng và tàn nhẫn.

Kích động ở bệnh nhân hưng cảm thường diễn ra trong không gian rộng. Bệnh nhân chạy nhảy, phá phách, gây rối trật tự công cộng. Tuy nhiên, hiếm khi bệnh nhân tấn công người, đốt nhà.

Kích động căng trương lực diễn ra trong một không gian hẹp (trong phòng bệnh) với các hành vi bất thường và không thể lường trước. Sau kích động căng trương lực, bệnh nhân có thể chuyển sang bất động.

Kích động hỗn hợp: Vừa kích động ngôn ngữ, vừa kích động vận động. Kích động hỗn hợp gặp trong bệnh nhân tâm thần phân liệt, say rượu, say ma túy nhóm kích thần, hội chứng cai rượu, hội chứng cai heroin.

3. XỬ LÝ

- Phối hợp với các lực lượng chức năng bắt và cố định bệnh nhân vào giường. Nếu bệnh nhân có vũ khí (gậy, dao, gạch, đá) thì chúng ta không được cố gắng bắt giữ. Hãy kiên nhẫn chờ đợi thời điểm thích hợp, đánh lạc hướng hoặc giả thỏa thuận với bệnh nhân để họ bỏ vũ khí, tốt nhất là mời công an, bảo vệ đến bắt giữ bệnh nhân; sau đó, cố định bệnh nhân tại giường bằng 3 hoặc 4 sợi dây to bản. Luôn luôn trông chừng, không để bệnh nhân hoặc người khác cởi dây cố định cho bệnh nhân. Ngay sau đó thì tiêm thuốc như sau:

Dùng thuốc chung cho mọi dạng kích động (trừ say rượu):

(1) Haloperidol 5mg x 4 ống
(2) Pipolphen 50mg x 2 ống
(3) Aminazin 25mg x 10 ống

Trộn 3 loại thuốc trên vào trong cùng 1 xilanh, tiêm bắp sâu, chia làm 2 lần mỗi ngày (sáng, tối).

(4) Diazepam 10mg x 2 ống, tiêm bắp (sáng, tối).

Lưu ý: chỉ được cởi dây cố định cho bệnh nhân khi bệnh nhân đã ngủ sâu. Tiêm thuốc như trên từ 3 – 5 ngày bệnh nhân sẽ hết kích động.

Với kích động do say rượu:

Cố định bệnh nhân vào giường.
Vitamin B1 0,025 x 10 ống, tiêm bắp.

Chờ bệnh nhân ngủ sâu hay cởi dây cố định. Sau 12 giờ, lượng rượu thải trừ hết, bệnh nhân sẽ hết kích động.

Với kích động do cai rượu:

Cố định bệnh nhân vào giường.
Tiêm thuốc:
- (1) Diazepam 10mg x 2 ống/tiêm bắp (sáng, tối)
- (2) Vitamin B1 0,025 x 10 ống/tiêm bắp (sáng, tối)
- (3) Ringer lactat 500mL x 2 chai, truyền tĩnh mạch 40 giọt/phút.

Dùng thuốc 5 ngày, bệnh nhân sẽ hết hội chứng cai rượu.

TS. NGUYỄN TRỌNG ĐẠO Khoa Tâm thần – Bệnh viện Quân y 103