Nỗi lo chung sống cùng "ngáo đá"

Thời gian qua, Công an TP HCM đã có nhiều kiến nghị đến các ngành chức năng xem xét những vướng mắc trong việc phát hiện và quản lý người nghiện để tìm ra giải pháp tháo gỡ

 

Ngày 12-3, Phòng Cảnh sát Hình sự Công an TP HCM vẫn đang tiếp tục lấy lời khai Nguyễn Hoàng Nam (SN 1993; ngụ huyện Hóc Môn, TP HCM) do có hành vi sát hại 4 người vào ngày 11-3.

Sử dụng ma túy đá gia tăng

Theo cơ quan công an, bước đầu Nam khai do bị ngăn cản tình cảm nên hắn mua ma túy tổng hợp về sử dụng rồi cầm dao đi giết 4 người để trả thù. Thời điểm bị bắt, Nam đang trong tình trạng "ngáo đá", đến trưa hôm sau vẫn chưa tỉnh táo để phục vụ điều tra.

Vụ án này và nhiều vụ án xảy ra trước đây có liên quan đến người sử dụng ma túy đá, ma túy tổng hợp (MTTH) khiến người dân thực sự hoang mang, lo lắng. Điều đó cho thấy công tác quản lý, giám sát, điều trị đối với các đối tượng này của các ngành chức năng cũng như gia đình họ vẫn còn nhiều bất cập.

Ngôi nhà nơi gia đình Nguyễn Hoàng Nam sinh sống Ảnh: PHẠM DŨNG

Theo báo cáo của Bộ Công an, cả nước có 222.582 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý, trong đó trên 67,5% người đang sinh sống ngoài xã hội; 13,5% người trong cơ sở cai nghiện bắt buộc; 19% người đang trong trại tạm giam, tạm giữ, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng. Tình hình sử dụng MTTH tiếp tục gia tăng ở các địa phương, ước tính tỉ lệ sử dụng MTTH chiếm khoảng 60%-70% trong số người nghiện. Tại Hà Nội, Hải Phòng và TP HCM, 40% người nghiện heroin có sử dụng MTTH và số này có tỉ lệ loạn thần cao gấp 9,7 lần số không sử dụng MTTH. Theo Viện Nghiên cứu sức khỏe tâm thần, loạn thần ở người sử dụng MTTH chủ yếu là hoang tưởng chiếm tỉ lệ 68,2%; ảo giác: 72,7%; trầm cảm: 23,8% và 15% trầm cảm trong thời gian 3 năm sau khi sử dụng MTTH.

Cũng theo báo cáo của Bộ Công an, công tác cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng hiện gặp rất nhiều khó khăn do người nghiện và gia đình họ không tự khai báo và đăng ký cai nghiện; không hợp tác để tổ chức cai nghiện; trình độ, kỹ năng của đội ngũ cán bộ làm lĩnh vực này tại một số cơ sở còn yếu...

Vướng mắc trong quản lý người nghiện

Điều nguy hiểm nhất cho xã hội là khó phát hiện người đang dùng MTTH nên tội phạm có thể ngay bên cạnh chúng ta, những người mà ta không hề có ý thức đề phòng. Trong khi đó, chính sách tập trung cai nghiện hiện nay bộc lộ nhiều bất cập. Theo ông Đ.T.H (một đồng đẳng viên), muốn đưa người đi cai nghiện bắt buộc (người không có nơi cư trú rõ ràng), cai nghiện tại cộng đồng (người có nơi cư trú) thì cơ quan có thẩm quyền cần xác định tình trạng nghiện. Đối với heroin, những biểu hiện nghiện heroin rõ ràng, diễn ra ngay trong lúc cơ quan chức năng tiến hành biện pháp kỹ thuật. Tuy nhiên, người có nghi vấn sử dụng MTTH không có biểu hiện rõ ràng, phải đợi 1-2 ngày đối tượng mới bộc lộ triệu chứng nghiện (ảo giác, kích động…). Trong khi đó, pháp luật quy định cơ quan chức năng có quyền tạm giữ hành chính nhiều nhất 24 giờ.

Luật sư Nguyễn Đức Thắng Ý (Đoàn Luật sư TP HCM) cho biết hiện việc giữ người có biểu hiện nghiện ma túy sẽ căn cứ quy định về xử lý hành chính. Theo quy định hiện hành, cơ quan chức năng chỉ có thẩm quyền tạm giữ hành chính không quá 12 giờ. Trường hợp đặc biệt, có thể gia hạn thêm thời gian nhưng cũng không quá 24 giờ. Một số loại ma túy, đặc biệt là methamphetamin (ma túy đá) đã xuất hiện ở nước ta nhưng chưa có hướng dẫn chẩn đoán nghiện. 

Quyết định số 5075/QĐ-BYT và Quyết định số 3556/QĐ-BYT đều đưa ra tiêu chuẩn xác định tình trạng nghiện là đủ cả hai điều kiện, gồm: lâm sàng và xét nghiệm. Về lâm sàng, đối tượng phải có ít nhất 3/6 triệu chứng trong 12 tháng vừa qua và xét nghiệm phải dương tính với chất ma túy. Tuy nhiên, 5 trong 6 triệu chứng nói trên phụ thuộc vào ý chí chủ quan của người cần xác định nghiện. Hầu hết các đối tượng thuộc diện bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính không hợp tác, họ không trả lời đúng tình trạng nghiện của mình. Hơn nữa, để xác định hội chứng nghiện đòi hỏi phải giữ người, không cho họ sử dụng ma túy trong 48 giờ trở lên.

 

Đại tá Nguyễn Sỹ Quang, Trưởng Phòng Tham mưu Công an TP HCM, cũng cho rằng nhiều năm qua, Công an TP đã có nhiều kiến nghị đến các ngành chức năng xem xét những vướng mắc trong việc phát hiện và quản lý người nghiện để tìm ra giải pháp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong chính sách cai nghiện tại cộng đồng nhưng vẫn chưa được cơ quan ban hành chính sách điều chỉnh. 

Ngay sau khi nhận được tin báo, chiều 11-3, Thiếu tướng Phan Anh Minh, Phó Giám đốc Công an TP HCM, đã trực tiếp đến hiện trường, chỉ đạo các phòng nghiệp vụ phối hợp với Công an tỉnh Long An truy bắt, lấy lời khai đối tượng Nguyễn Hoàng Nam. Nam từng lãnh 11 năm tù về tội "Cướp tài sản" và được ân xá vào tháng 7-2018. Sau khi về địa phương, Nam cùng mẹ ruột sống tại một căn nhà ở xã Tân Hiệp, huyện Hóc Môn. Trong thời gian này, Nam yêu và có ý định tiến tới hôn nhân với một cô gái 22 tuổi ở huyện Cần Đước, tỉnh Long An nhưng bị gia đình người yêu ngăn cản.

Chiều 11-3, sau khi sát hại bà Bùi Thị Nết (SN 1961, người thân của bạn gái) ở xã Long Cang, huyện Cần Đước, Nam về TP HCM sát hại cha mẹ ruột và bà nội của mình. Sau khi gây án, Nam lang thang khắp nơi cho đến khi bị trinh sát hình sự Công an TP bắt giữ vào khoảng 22 giờ cùng ngày. Khi bị bắt, Nam có biểu hiện tâm lý không bình thường và đến ngày 12-3, Công an TP HCM vẫn chưa thể lấy lời khai của Nam.

Ph.Dũng

Tội ác do "ngáo đá"

* Ngày 25-12-2018, Đỗ Thành Trung (24 tuổi, quê Bắc Giang) bị "ngáo đá", liên tục cầm dao lao ra đường chặn xe. Trung tá Trần Văn Dũng - Trưởng Công an xã Tiến Lợi, TP Phan Thiết - đến giải quyết vụ việc thì bị Trung đâm tử vong.

* Tối 20-2-2019, Cảnh sát 113 Công an tỉnh Thừa Thiên - Huế đã khống chế, bắt giữ Huỳnh Thanh Duy (28 tuổi; trú phường Phước Vĩnh, TP Huế) khi đang dùng dao đe dọa bố mẹ ruột. Tại thời điểm bị bắt giữ, Duy có biểu hiện ngáo đá.

* Chiều 25-2-2019, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Nghệ An đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam Mong Văn Hòa (30 tuổi; ngụ xã Tiền Phong, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An) để điều tra hành vi giết người. Hòa bị ngáo đá và khống chế 2 cô gái tại khu đô thị Văn Khê, phường La Khê, quận Hà Đông, TP Hà Nội.

* Rạng sáng 5-3-2019, Võ Văn Giàu (21 tuổi) và Phạm Văn Son (23 tuổi; cùng ngụ xã Hàm Thắng, huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận) rủ nhau chơi ma túy đá trong một căn nhà hoang. Giàu lấy dao đâm Son khiến nạn nhân tử vong. Khi bị lực lượng công an khống chế, Giàu đã lấy dao đâm trúng mắt một thiếu úy cảnh sát gây thương tích nặng.

* TAND TP Hà Nội ngày 7-3 mở phiên tòa sơ thẩm xét xử đối với Nguyễn Việt Cường (tức ca sĩ Châu Việt Cường) về tội "Giết người". Sau khi sử dụng ma túy tổng hợp, Cường nhét 33 nhánh tỏi vào miệng nạn nhân, khiến cô gái tử vong.

Trong thời gian vừa qua, nhiều vụ án mạng đau lòng liên quan đến ma túy đá khiến dư luận hết sức bàng hoàng. Những kẻ ngáo đá ra tay sát hại dã man người thân trong cơn phê thuốc.

Ngày 11/3, vụ án mạng khiến 4 người tử vong gây xôn xao dư luận xảy ra ở Long An và TP HCM. Qua điều tra, công an xác định Nguyễn Hoàng Nam (26 tuổi, ngụ huyện Hóc Môn) là người đã sát hại bà Trịnh Thị Bé Hai (54 tuổi, mẹ Nam), ông Nguyễn Văn Đức (50 tuổi, cha Nam) và bà Nguyễn Thị Liêng (82 tuổi, cùng ngụ huyện Hóc Môn, là bà nội của Nam). Nam cũng là người sát hại bà Nguyễn Thị Nết (58 tuổi, ngụ tỉnh Long An).

Qua điều tra, công an xác định Nguyễn Hoàng Nam (26 tuổi, ngụ huyện Hóc Môn) là người đã sát hại bà Trịnh Thị Bé Hai (54 tuổi, mẹ Nam), ông Nguyễn Văn Đức (50 tuổi, cha Nam) và bà Nguyễn Thị Liêng (82 tuổi, cùng ngụ huyện Hóc Môn, là bà nội của Nam). (ảnh: Công an cung cấp)

Nam cũng là người sát hại bà Nguyễn Thị Nết (58 tuổi, ngụ tỉnh Long An). Trong ảnh: Một số hung khí của vụ án. (ảnh: Soha)

Tối 11/3, cơ quan chức năng đã bắt giữ Nguyễn Hoàng Nam (26 tuổi) sau khi xác định đối tượng đã sát hại 3 người thân gồm mẹ ruột, bà nội và bố ruột trong tình trạng bị "ngáo đá". 

Cách đó 6 ngày (ngày 5/3), Võ Văn Giàu (21 tuổi) và Phạm Văn Sơn (23 tuổi) cùng ở thôn Thắng Hòa, xã Hàm Thắng, huyện Hàm Thuận Bắc, Bình Thuận cùng nhậu chung và chơi ma túy. Do mâu thuẫn trong lúc nhậu, Giàu đã dùng dao đâm chết Sơn. Trong cơn ngáo đá sau khi đâm chết người, tên Giàu vào nhà cố thủ. Lúc này, cảnh sát cơ động bắn đạn hơi cay và súng điện rồi dùng lá chắn đột kích vào nhà để khống chế đối tượng. Tuy nhiên, đối tượng đã dùng dao đâm qua khe lá chắn làm 1 thiếu úy công an bị thương. Trong ảnh: Khu vực xảy ra vụ án mạng

Tối 28/12/2017, Nguyễn Văn Hùng (SN 1980) cầm dao chém chết vợ và hai con nhỏ xảy ra tại xã Nga An, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Nghi phạm có biểu hiện “ngáo đá” đã gây ra cái chết cho vợ và con mình. Hiện trường nơi xảy ra vụ việc chồng ngáo đá sát hại vợ và 2 con nhỏ.

LIỆU PHÁP NHẬN THỨC HÀNH VI TRONG HỖ TRỢ ĐIỀU TRỊ NGHIỆN

Nhận thức hành vi là một trường phái trong tâm lý và trị liệu được nhà tâm lý, trị liệu người Mỹ Albert Ellis cùng các cộng sự của ông phát triển. Đây là một trong những liệu pháp được ứng dụng rộng rãi, mang lại nhiều kết quả thiết thực.Triết lý liệu pháp nhận thức hành vi cho rằng con người được sinh ra với những tiềm năng sẵn có, trong đó có tiềm năng giúp cho con người suy nghĩ, ứng xử hợp lý, hướng tới hạnh phúc, suy nghĩ, yêu thương, giao tiếp tốt với người khác. Đồng thời, cũng có thể khiến con người suy nghĩ thiếu lô gích hoặc lảng tránh suy nghĩ, trì hoãn, luôn mắc lỗi, khó tha thứ cho người khác, hướng đến sự “hoàn hảo”, tự đổ lỗi cho mình và không muốn phát huy khả năng.

Trong ba phần suy nghĩ, cảm nhận và hành động, con người chịu sự chi phối mãnh mẽ của suy nghĩ (nhận thức). “Chất lượng” của suy nghĩ sẽ quyết định đến chất lượng cuộc sống của mỗi con người, giúp con người giải quyết những vấn đề trong cuộc sống và cũng có thể gây ra những vấn đề trong cuộc sống.

Điểm xuất phát của những suy nghĩ này là do con người nghe, tiếp nhận được từ những người sống xung quanh trong thời gian dài. Bên cạnh đó, bản thân con người luôn có xu hướng tự đánh giá, chịu đựng những suy nghĩ cũ mòn, không muốn thay đổi.

Xuất phát từ quan điểm trên Elliss và các cộng sự của ông đã phát triển ra một phương pháp tác động làm thay đổi nhận thức của con người có tên là ABC. Trong đó, A- Sự kiện gây tác động (activating event), B-Niềm tin (belief), và C-Hậu quả đối với cảm xúc và hành vi của con người (emotional and behavioral consequence).

Bản thân những vấn đề, sự kiện (A) không trực tiếp gây ra những hậu qủa trực tiếp đối với cảm xúc và hành vi của con người, mà chính do những niềm tin, cách lý giải của mỗi con người về những vấn đề, sự kiện đã tác động đến cảm xúc tiêu cực và dẫn đến hành vi không phù hợp.

Từ việc phát hiện ra mối liên kết này, những nhà trị liệu theo trường phái nhận thức hành vi đưa ra mô hình can thiệp có tên là ABCDEF. Trong đó D – là sự can thiệp và quá trình suy nghĩ, làm thay đổi những suy nghĩ thiếu lô gích (disputing intervention), E là tác động (effect), và F- là những cảm xúc mới (new feelings).

Hỗ trợ cho việc can thiệp và giúp cho con người có nhiều suy nghĩ hợp lý hơn, trường phái nhận thức hành vi còn giúp cho mỗi người học cách chấp nhận bản thân vô điều kiện (Unconditional Self-Acceptance- USA) và chấp nhận người khác vô điều kiện (UOA-Unconditional Other Acceptance). Điều này giúp cho con người dễ dàng tha thứ cho bản thân, người khác, không tự đổ lỗi cho mình trước những thất bại, đồng thời có thể đặt ra cho mình những mục tiêu thực tế.

Để chứng minh cho mô hình can thiệp trên, Ellis đã chỉ ra một suy nghĩ tự động làm mọi người rất đau khổ và khó chấp nhận đó là “mình phải được yêu thương và chấp nhận bởi những người quan trọng trong cuộc sống”, khi bản thân không có được điều này sẽ gây ra những thù hận, oán trách, mong muốn làm hài lòng người khác….Ellis đã tự giúp cho chính bản thân ông cũng như nhiều người hiểu rằng những người quan trọng của mình cũng có thể không yêu mình như mình mong muốn, mình phải chấp nhận điều đó.

Những người tham gia trị liệu bằng nhận thức hành vi cần sự thành thực với bản thân, có khả năng suy nghĩ, và phải làm rất nhiều bài tập về nhà, chủ yếu là những bài tập có sự trải nghiệm. Tuy nhiên, thời gian tham gia trị liệu theo nhận thức hành vi rất ngắn, thường gói gọn tối đa trong 6 buổi làm việc (1 tuần/buổi)

Áp dụng trong việc hỗ trợ người nghiện rượu, ma túy

Từ khi ra đời đến nay, liệu pháp nhận thức hành vi đã được áp dụng rất nhiều trong việc hỗ trợ những người bị rối loạn cảm xúc (trầm cảm, sợ hãi, tức giận), những người gặp khó khăn trong mối quan hệ với người khác, và đặc biệt có hiệu quả với những người nghiện chất (rượu, ma túy).

Với những người sử dụng chất gây nghiện lần đầu hoặc sử dụng không thường xuyên, khi bị cảnh sát bắt giữ, thay cho việc gửi những người này vào nơi điều trị nghiện hoặc nhà tù, họ được chuyển đến một nơi có tên gọi là “chuyển làn”, đây chính là một chương trình giáo dục giúp thay đổi suy nghĩ và hành vi trong một thời gian nhất định.

Trong thời gian đó, sự hỗ trợ của các nhà giáo dục, tư vấn…giúp cho người sử dụng chất gây nghiện chia sẻ những khó khăn trong cuộc sống cá nhân, lý do của việc sử dụng chất gây nghiện, mối quan hệ với những người xung quanh, và tất nhiên, cả những “kiểu suy nghĩ” đặc trưng của mỗi người.

Những người sử dụng chất gây nghiện trong giai đoạn này được coi như “khách hàng”, một người được đi đào tạo và nhiệm vụ của họ là hợp tác, tuân thủ chương trình đào tạo dành cho mình. Thời gian tham gia chương trình này sẽ do bản thân người sử dụng chất gây nghiện và cán bộ tư vấn, trị liệu xác định, nhưng thường kéo dài từ 1-3 tháng.

Đối với những người nghiện được đưa vào các cơ sở điều trị hoặc vào tù, để giúp cho họ thích nghi với cuộc sống bên ngoài sau thời gian cai nghiện hoặc hết hạn tù, họ được tham gia một một chương trình miễn phí gọi là Chuẩn bị hòa nhập. Lúc này liệu pháp nhận thức hành vi được sử dụng như một liệu pháp hỗ trợ tích cực giúp cho những người tham gia hiểu về bản thân nhiều hơn, chuẩn bị ứng phó với những thay đổi mới

Mai Thị Việt Thắng

Nguồn tiengchuong.vn