Các chất kích thích thần kinh là các chất khi đưa vào cơ thể làm tăng cường hoạt động của hệ thần kinh trung ương.
CÁC CHẤT GÂY KÍCH THÍCH (STIMULANTES)
(Trung tâm Điều dưỡng & Cai nghiện Ma túy Thanh Đa biên soạn)
A. ĐẶC TÍNH CHUNG:
Chất kích thích thần kinh là các chất khi đưa vào cơ thể làm tăng cường hoạt động của hệ thần kinh trung ương. B. PHÂN LOẠI:
* CHẤT KÍCH THÍCH bao gồm:
- Amphetamine và các chất giống Amphetamine (Amphetamine and Amphetamine - like).
- Cocaine.
- Các ma túy hợp pháp: cà phê, thuốc lá …
- Một số thuốc chống trầm cảm, thuốc chống tiết Acetylcholine khi dùng liều cao, kéo dài.
* TÁC DỤNG DƯỢC LÝ:
- Thay đổi nhịp tim, huyết áp, giãn đồng tử, đổ mồ hôi, ớn lạnh, nôn, ói mửa.
- Tăng hoạt động, nhận xét sai lệch, dễ bị kích động.
- Lạm dụng kéo dài sẽ thay đổi hành vi: hung hăng, liều lĩnh, nóng giận, nghi ngờ. Trường hợp nặng bị loạn thần, hoang tưởng kịch phát.
* Ngừng thuốc sau một thời gian dài sử dụng, với liều cao sẽ bị hội chứng cai: cơ thể mệt mỏi, ủ rũ, mất ngủ, có thể dẫn đến mê sảng.
I. AMPHETAMINE VÀ MỘT SỐ CHẤT GIỐNG AMPHETAMINE (AMPHETAMINE-LIKE):
Amphetamine và một số chất giống amphetamine là ma túy có nguồn gốc tổng hợp và là chất gây nghiện dạng kích thích. Các loại ma túy này có cấu trúc hóa học tương tự giống nhau nhưng có tác dụng kích thích ở mức độ khác nhau trên hệ thần kinh trung ương. Nhóm này bao gồm:1. AMPHETAMINE CỔ ĐIỂN:
Là ma túy tổng hợp thông dụng có tác dụng kích thích mạnh lên hệ thần kinh trung ương. Các loại ma túy phổ biến nhất của nhóm này là AMPHETAMINE, METHAMPHETAMINE (hàng đá) và METHCATHINONE. 2. AMPHETAMIN MỚI:
Amphetamin bán trên đường phố có nhiều tên gọi khác nhau: các tên phổ biến nhất là “speed” (Amphetamin và methamphetamin), “ice” (hàng đá) (methamphetamin), và “cat” (methcathinon). Amphetamin trôi nổi trên thị trường bất hợp pháp dưới các hình thức dạng bột trắng hay bột nhuộm màu, dạng kết tinh (như “ice”), viên nén và dung dịch (như “Methcathinon”).
Amphetamin thường sử dụng qua đường uống, hút, hít hay tiêm chích. Hình thức tiêm qua đường tĩnh mạch (tiêm ven) đang trở nên hết sức phổ biến trên toàn thế giới.
Loại ma túy này đang được nhiều người sử dụng vì nó đem lại cảm giác hưng phấn mạnh mẽ, gây khoái cảm, phấn khích, tinh thần mẫn tiệp; không còn cảm giác đói mệt, thiếu ngủ; tăng cường (đôi khi giả tạo) sức lao động chân tay và trí não. Amphetamin được phổ biến trong giới sinh viên, binh lính, lái xe đường dài, công nhân ca đêm, vận động viên thể dục thể thao...v.v.
- Khi sử dụng liều thấp Amphetamine làm tăng nhịp tim, nhịp thở, tăng huyết áp và thân nhiệt, khô miệng, đổ mồ hôi, giãn đồng tử, tiêu chảy, ăn kém ngon.
- Khi sử dụng liều cao Amphetamine làm các triệu chứng nói trên trở nên cường phát, người dùng trở nên lắm lời, hiếu động, hung bạo, mất ngủ, không còn khả năng suy xét, người sử dụng Amphetamine tăng nhu cầu tình dục nên quan hệ bừa bãi, hay chích chung kim do đó rất dễ lây nhiễm các bệnh HIV, viêm gan siêu vi, ngoài ra do bị kích động người sử dụng Amphetamine hay phóng xe, lạng lách gây tai nạn giao thông.
- Sử dụng amphetamine lâu ngày người sử dụng thay đổi hành vi tâm tính, bồn chồn, hiếu động, cảm giác khó chịu, hung bạo; đôi khi dẫn đến hoảng loạn, hoang tưởng.
- Ngừng sử dụng sau một thời gian dài dùng thuốc hay sau khi dùng liều cao sẽ xuất hiện hội chứng cai: ủ rũ, u uất, buồn chán, mệt mỏi, ngủ không ngon giấc và có những cơn mê sảng.
Từ những năm 1930, nhiều loại Amphetamin đã được sử dụng trong y học nhằm mục đích điều trị. Tuy nhiên, do nhận thấy amphetamin có ảnh hưởng độc hại rất lớn, thậm chí cả gây nghiện cho người sử dụng nên hiện nay, amphetamin và các chất liên quan được hạn chế sử dụng chỉ để điều trị bệnh ngủ lịm và chứng rối loạn hiếu động thiếu tập trung. Nhiều nước đã khuyến nghị không nên dùng amphetamine để làm thuốc biếng ăn, chữa bệnh béo phì.
Sở dĩ xảy ra tình trạng lạm dụng tràn lan loại ma túy này là do thiếu quản lý chặt chẽ việc kê toa thuốc, cũng như do thất thoát từ các nguồn sản xuất phân phối hợp pháp.
2.1 MDMA
/ (Ecstasy - Thuốc lắc):Công thức hóa học của thuốc lắc (MDMA) là: Methylendioxy methamphetamin, MDMA là chất kích thích tổng hợp dòng amphetamine. Thuốc được tổng hợp từ năm 1914 để dùng làm thuốc giảm ngon miệng, nhưng không được công nhận là thuốc chính thức. MDMA được dùng thử nghiệm trong điều trị bệnh tâm thần. Ecstasy là loại ma túy ăn chơi phổ biến đầu tiên ở Mỹ, sau đó là Châu Âu và ngày càng lan rộng ra những nơi khác trên thế giới. MDMA được liệt kê vào các chất bị quốc tế kiểm soát. 2.2 MDA:
MDMA được chế tạo dưới dạng bột hay viên nén có nhiều màu sắc và hình ảnh khác nhau; cũng có khi làm thành viên nhộng nhưng ít hơn. Liều dùng từ 75 đến 150 mg.
MDMA làm tăng huyết áp, tăng nhịp tim, gây ảo giác, tăng tự tin, cảm giác khỏe khoắn, thể lực cường tráng, ân cần săn sóc mọi người, xúc động mạnh mẽ, phấn khích nhất là khi kèm âm thanh có cường độ lớn, thích giao tiếp, trò chuyện.
MDMA liều thấp gây bồn chồn, lo lắng;
Liều cao gây ảo giác về hình ảnh và âm thanh rất rõ, có hành vi lắc lư, quay cuồng, la hét, đập phá, quan hệ tình dục tập thể, thích cảm giác bay bổng, lái xe tốc độ cao.
Sử dụng thường xuyên một thời gian dài sẽ có các triệu chứng nguy hại như các chất kích thích tổng hợp khác như ngộ độc thần kinh, tổn thương não và gan.
MDMA ít gây ngộ độc cấp, một số trường hợp tử vong sau khi dùng thuốc ở vũ trường, hộp đêm là do cơ thể không đáp ứng kịp thời với nhiệt độ xung quanh quá cao (khả năng điều nhiệt kém), kết hợp với tình trạng cơ thể thiếu nước nghiêm trọng
Tuy nhiên, do quan hệ tình dục tập thể bừa bãi, thườngchích chung kim nên người sử dụng MDMA dễ lây nhiễm HIV, viêm gan siêu vi và do bị kích động, người sử dụng ưa phóng xe tốc độ cao, lạng lách, gây tai nạn giao thông.
2.3 MDEA/(AVE):
Methylendioxyethylamphetamin là chất tổng hợp dòng amphetamin có tác dụng tương tự như ecstasy (MDMA). Chất này không được công nhận là thuốc hợp pháp. MDEA nổi tiếng là một loại ma túy của vũ trường ở một số nước. Nó được chế tạo bí mật để thay thế MDMA, được bào chế dưới dạng viên nén thuần chất hay kết hợp với một số ma túy khác. Tác dụng của MDEA cũng giống tác dụng của MDMA, nhưng kém phần hấp dẫn hơn. MDEA được liệt kê vào các chất bị quốc tế kiểm soát.II. COCAINE VÀ CÁC DẪN XUẤT:
1.COCAINE:
Tên khoa học của cocaine là: Cocaine hydrochloride. Cocaine là một chất kích thích dưới dạng Alkoloide lấy từ cây Côca hay tổng hợp từ chất Ecgonine và các dẫn xuất của nó. Cocaine được sử dụng từ thế kỷ 19 làm thuốc tê trong nha khoa, nhãn khoa, ngoại khoa tai, mũi, họng do tác dụng co mạch tại chỗ, giảm xuất huyết cục bộ. Vì Cocaine gây nhiều tác dụng phụ nguy hiểm nên hiện nay không được sử dụng nữa.
- Cocaine được bán dưới dạng tinh bột hay tinh thể màu trắng trong. Cocaine được sử dụng bằng đường hít, tác dụng sau 1- 3 phút, cảm giác kéo dài khoảng 30 phút. Pha trộn Cocaine với heroine được sử dụng qua đường chích.
- Cocaine là chất kích thích hệ thần kinh mạnh. Tác dụng của Cocaine gần giống Amphetamine: giải ức chế, gây khoái cảm, đê mê, tỉnh ngủ, tăng hoạt động, nói nhiều, tăng nhu cầu tình dục. Sử dụng Cocaine liên tục người sử dụng bị kích thích dẫn đến hiện tượng suy sụp: mất ngủ dẫn đến nghiện thuốc ngủ, rối loạn hoang tưởng liên hệ, rối loạn ảo giác, sa sút tâm thần.
- Hội chứng ngộ độc cấp: cơn mê sảng, hoảng hốt, huyết áp cao, nghẽn mạch và loạn nhịp tim, có những biểu hiện bệnh tâm thần như hoang tưởng, ảo thanh, ảo giác, có cảm giác thấy hình ảnh lấp lánh như mặt trời hay bông tuyết.
- HỘI CHỨNG CAI: Ngưng sử dụng Cocaine sẽ gây hội chứng cai: cảm giác sợ hãi, trầm uất, trì trệ, buồn ngủ…
2. CAO BỘT NHÃO CÔCA:
Sản phẩm của công đoạn đầu tiên quá trình triết xuất cocaine từ lá Côca. Bột nhão Cooca chứa 50-90% Sulfate cocaine và tạp chất độc tính như Kerosen và acid sulfuric. Người Nam Mỹ dùng bột nhão Côca để hút, hay hút cùng với marijuana và thuốc lá. Bởi vì có lẫn tạp chất cho nên cách dùng này hết sức nguy hiểm. Bột nhão Cooca trộn lẫn marijuana và thuốc lá ở Boolivia gọi là pitillo và Coolumbia gọi là bazuco.
3. CRACK HAY ROCK:
Crack được chiết xuất từ Cocaine Hydrochloride để chế biến thành dạng hút.Crack được mô phỏng từ tiếng nổ lép bép khi chất này bị đốt nóng. Cảm giác “phê” cao độ xảy ra 4 - 6 giây sau khi dùng “Crack”; người sử dụng sẽ có ngay cảm giác hân hoan, phấn khích, lo âu, ưu phiền tan biến, cảm giác tự tin, hãnh diện. Lúc này khả năng xét đoán giảm sút, người nghiện có những hành vi bừa bãi, phạm pháp, nguy hại, bất chấp hậu quả; nói năng lắp bắp, thiếu rành mạch. Khoái cảm kéo dài 5 -7 phút, sau đó tâm trạng suy sụp nhanh chóng, người sử dụng có cảm giác khó chịu, bồn chồn, lo lắng. Lúc này người nghiện chỉ thèm khát mãnh liệt là tiếp tục dùng ma túy để có cảm giác như khi “phê” thuốc. Tất cả những phản ứng đối với “Crack” đều giống hệt Cocaine, nhưng rõ rệt hơn nhiều.
