Vui cũng uống, buồn cũng uống. Thành công cũng uống, thất bại cũng uống; đám cưới cũng uống, đám ma cũng uống. Sáng uống, trưa uống, chiều uống, tối cũng uống. Nghèo thì rượu đế, nhâm nhi vài con sò, con ốc, trái cóc, trái xoài, khá giả thì chơi rượu tây trong các nhà hàng sang trọng. Thanh niên uống la hét, người già uống nhâm nhi, ngẫm nghĩ sự đời. Có thể nói, chưa có một chất gây nghiện đặc biệt nào được sử dụng nhiều như rượu ở nước ta.

Trước hết, do môi trường văn hóa – tâm lý – xã hội là một trong những nguyên nhân dẫn đên lạm dụng rượu. Nhiều người quan niệm, việc hiếu hỉ, khen thưởng, thi đua, thậm chí chiêu đãi tại các hội nghị, khánh thành cơ sở… là phải có rượu. Lý do để uống rượu trở nên quá bình thường trong đời sống, lễ hội, trong quan hệ hàng ngày. Không chỉ có mặt trong các buổi họp mặt, liên hoan mà cả đau buồn, thất bại trong cuộc sống người ta cũng uống rượu tiêu sầu.
Nhiều người tin rằng, rượu là một chất bổ, nhất là khi dùng rượu ngâm với các loại thảo dược, bộ phận động vật để tăng cường sinh lực, bổ thận, tráng dương… nên được phổ biến trên nhiều phương tiện truyền thông đại chúng.
Hầu như mọi nhà đều có thể biết cách làm rượu, nên cũng có thể xem loại thức uống này là một dạng “ma túy” hợp pháp, vì nó được sản xuất thủ công từ gạo, nếp đến vỏ cây, bã mía, củ sắn, lá rừng… Tuy nhiên lạm dụng rượu lâu ngày đưa đến chứng nghiện rượu, để lại nhiều tác hại.
- Về cơ thể: rượu gây tổn thương hệ thống thần kinh, tim mạch, viêm loét dạ dày, dẫn đến xơ gan, ung thư gan và tổn thương nhiều bộ phận khác.
- Về mặt tâm thần: do phụ thuộc rượu, người nghiện rượu bị tổn thương hệ thống thần kinh não bộ, rối loạn nhận thức, hành vi, nhân cách, mất trí, phát sinh nhiều bệnh tâm thần.
Ngoài gây tác hại trên hệ thống thần kinh não bộ, rượu còn ảnh hưởng trên hệ tim mạch, hô hấp, tiêu hóa và ảnh hưởng rất nặng nề trên gan, tuyến yên và tuyết tụy,… Phụ nữ nghiện rượu có thể sinh non bé nhẹ cân và dị dạng. Rượu còn gây nguy cơ ung thư vòm hầu, thanh quản và gan.
Người say rượu mức độ nhẹ thì phản ứng chậm chạp, kém nhạy bén, thiếu vận động, giảm nhiều kỹ năng lao động.Uống nhiều thì dẫn đến tình trạng hưng phấn, khí sắc tăng, khoái cảm thô lỗ, nói năng đùa cợt không phù hợp. Đến lúc say thì hay cường điệu hóa vụ việc, ưa khoe khoang về mình, ưa công kích người khác. Ngoài ra người say rượu ưa chấp nhặt, hay gây sự. Say rượu nhẹ có thể giải tỏa bản năng tình dục dễ dẫn đến hành vi thô bạo với người khác giới.
Còn say rượu ở mức độ “trung bình” thường liên tưởng hỗn độn, không kiềm chế được cảm xúc, dễ tức giận, nổi nóng dù những nguyên do không đáng kể. Trường hợp quá say, người uống thường nôn nhiều, vã mồ hôi, tăng tiết nước bọt, tiểu ra quần, có thể dẫn đến hôn mê, mạch nhanh, thở nhanh, hạ huyết áp và có thể dẫn đến tử vong. Người nghiện rượu cần được theo dõi ở cơ sở y tế.
Rượu gây rất nhiều rối loạn về tâm thần: làm người nghiện rối loạn khí sắc, khoan khoái dễ chịu, nói năng luyên thuyên, khoác lác, hay đùa cợt, xàm sỡ, cáu gắt, công kích dọa nạt, chửi bới tấn công người khác. Trong một số người có thể thay đổi từ vui nhộn, khoan khoái với những câu bông đùa vô duyên, quá xàm sỡ chuyển sang quấy rầy, nổi khùng, cau có, gây gổ, độc ác.
Người nghiện ngày càng trở nên ích kỷ, mất đi những thích thú cũ, lãnh đạm với người thân. Giảm sút tình cảm đạo đức. Đối với công việc, năng suất công việc giảm. Đối với xã hội, mối quan hệ bị thu hẹp dần, người bệnh mất dần những bạn bè thân thích, chỉ còn những bạn rượu chia sẻ thú vui uống rượu nhất thời, dẫn đến mất tư cách đạo đức, thậm chí là vi phạm pháp luật.
Đặc biệt. người nghiện rượu có thể thể dẫn đến các triệu chứng, hành vi nguy hiểm tương tự như… nghiện ma túy, có thể bị ảo giác, ảo thanh, ảo thị, ảo xúc, ảo khứu, ảo vị, hoang tưởng, rối loạn cảm xúc và hành vi. Điển hình như, thoạt đầu những ý tưởng ghen tuông chỉ có trong khi say, dần dần mới trở nên nhiều hơn và xuất hiện cả những khi không uống rượu. Từ chỗ nghi ngờ đi đến khẳng định vợ mình không chung thủy. Lúc này, bệnh nhân – người nghiện, cho rằng “kẻ thứ ba” thường là người quen biết. Sự phức tạp của loạn thần có thể diễn ra theo hai hướng chính: Hoặc lả hoang tưởng ghen tuông; hoặc là hoang tưởng bị thiệt hại vật chất (như vợ lấy tiền cho người yêu, đầu độc bệnh nhân để có thể tự do với người yêu). Ngoài ra người nghiện còn hoang tưởng bị theo dõi, bị hại. Một số thống kê nhận thấy hoang tưởng ghen tuông gặp ở bệnh nhân loạn thần do rượu với hoang tưởng và ảo giác chiếm ưu thế. Ngoài các triệu chứng hành vi trên, người nghiện còn rối loạn cảm xúc, bệnh nhân thường bị ức chế, đôi khi trở nên cau có, giận dữ, hành vi có khi thẫn thờ, cảm giác không lối thoát.
Vì bị tổn thương hệ thống não bộ, người nghiện phải được điều trị nội trú một thời gian về tâm thần, điều chỉnh phục hồi nhận thức, hành vi, nhân cách, tư vấn tâm lý trị liệu, và các loại hình hoạt động trị liệu khác. Khi điều trị ngoại trú người nghiện phải được uống thuốc chống tái nghiện.
Do những loại thuốc có tác dụng phụ nên việc uống thuốc phải được cơ sở y tế theo dõi thường xuyên kèm với liệu pháp tư vấn và tâm lý.
Trung tâm Điều dưỡng và Cai nghiện ma túy Thanh Đa là một trong rất ít trung tâm cai nghiện ma túy được phép cai nghiện rượu của Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh. Trung tâm có 7 bác sĩ chuyên khoa tâm thần và cai nghiện ma túy trên 20 năm.
Nghiện rượu tuy tác hại về tâm thần chậm hơn các loại ma túy khác nhưng ảnh hưởng trên não bộ. Bên cạnh những rối loạn tâm thần kể trên người nghiện còn bị teo não rất khó phục hồi và còn bị tổn thương trên rất nhiều bộ phân khác, do đó không thể coi thường tác hại của loại “ma túy” này được.
BS. NGUYỄN HỮU KHÁNH DUY